Władysław Stanisław Reymont - patron Zespołu Szkół Technicznych w Czartajewie:
Władysław Stanisław Reymont (ur. 7 maja 1867 we wsi Kobiele Wielkie k. Radomska, zm. 5 grudnia 1925 w Warszawie), właściwie Stanisław Władysław Rejment, polski pisarz, prozaik i nowelista, jeden z głównych przedstawicieli realizmu krytycznego z elementami naturalizmu w prozie Młodej Polski. Niewielką część jego spuścizny stanowią wiersze. Laureat nagrody Nobla za czterotomową "epopeję chłopską" pt. Chłopi.
Życie
Reymont urodził się w rodzinie wiejskiego organisty. Jego ojciec, Józef Rejment, człowiek oczytany, posiadał wykształcenie muzyczne i w miejscowej parafii pełnił obowiązki organisty, a także prowadził księgi stanu cywilnego i korespondencję proboszcza z władzami rosyjskimi. Matka, Antonina z Kupczyńskich, była obdarzona darem barwnej narracji. Miała pochodzenie szlacheckie - wywodziła się ze zubożałej szlachty krakowskiej; w latach dojrzałych pisarz fakt ten często podkreślał. Rodzice chcieli, aby został księdzem. Odmówił uczęszczania do szkół, często zmieniał zawody, miejsca zamieszkania, dużo podróżował po Polsce i Europie. W latach 1880-1884 uczył się zawodu krawieckiego w Warszawie, został czeladnikiem. W okresie 1884-1887 był aktorem w wędrownych grupach teatralnych, następnie (1888-1893) dzięki protekcji ojca znalazł pracę jako dróżnik w Rogowie na Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. W 1893 r. przeniósł się do Warszawy i odtąd utrzymywał się z twórczości literackiej. W 1900 r. Reymont uległ wypadkowi kolejowemu. Trafił do szpitala z dwoma złamanymi żebrami, jednak w raporcie lekarskim napisano, że pisarz ma 12 złamanych żeber oraz "inne kontuzje ciała i nie wiadomo, czy będzie nadal zdolny do pracy umysłowej". Notatkę szpitalną sfałszował dr Jan Roch Raum. Wysokie odszkodowanie w wysokości 38 500 rubli (taka suma pozwalała wówczas na zakup kilkunastu warszawskich kamienic) pomogło mu zdobyć niezależność finansową. W 1902 r. ożenił się z Aurelią Szabłowską, z która wyjechał na rok do Bretanii. W 1920 r. zakupił majątek Kołaczowo k. Wrześni. Zmarł w Warszawie, gdzie został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim, a serce wmurowano w filarze kościoła pw. Św. Krzyża.
Twórczość
- Pielgrzymka do Jasnej Góry (1895)
Jest to pierwsze bardziej znane dzieło Reymonta. Reymont uczestniczył w chłopskiej pielgrzymce z okazji stulecia powstania kościuszkowskiego do Jasnej Góry. W opowiadaniu tym dał się poznać jako pisarz o dużej wrażliwości zmysłowej, potrafiący plastycznie i barwnie opisywać zarówno przyrodę, jak i postacie ludzkie.
- Komediantka (1896)
- Fermenty (1897)
- Ziemia obiecana (1899)
Jest to jedna z najwybitniejszych powieści Reymonta, po Chłopach najczęściej tłumaczona na języki obce i filmowana. Materiały do niej zaczął zbierać w 1886 r. przebywając przez blisko rok w Łodzi. Rzeczywistym bohaterem tego studium jest drapieżne miasto kapitalistyczne, jakim wtedy stawała się Łódź. Porównywał ją do monstrum, niszczącego zwykłych ludzi, a z drugiej strony wykrzywiających psychicznie właścicieli wielkich fortun. Tematem powieści jest mechanizm "robienia pieniędzy" przez jej trzech bohaterów, z których jeden jest Polakiem (Karol Borowiecki), drugi Niemcem (Max Baum), trzeci Żydem (Moryc Welt). Różnice pochodzenia i obyczajów nie dzielą ich, wręcz przeciwnie wykorzystują je dla skutecznego działania i wygrywania z konkurencją. Razem zakładają fabrykę, łączy ich wspólny interes, wspólne poczucie, że należą do grupy Lodzermenschów. Ten szczególny konglomerat polsko-niemiecko-żydowski ówczesnej Łodzi jest ogromnie interesujący i uderza barwnością, różnorodnością obyczajową, rozmaitością typów i postaw. Na przykładzie dziejów bohaterów Reymont pokazywał bezkompromisowość gry wolnorynkowej oraz psychologiczne podłoże wyzysku kapitalistycznego wobec tych jednostek ludzkich, które zachowały skrupuły i odruchy sumienia, oraz ich osamotnienie w społeczeństwie tego miasta. Mimo zawartej krytyki społecznej Ziemia Obiecana nie jest (lub nie jest tylko) manifestem politycznym. Plastyczny i naturalistyczny obraz Łodzi i jej mieszkańców jest przykładem antyurbanizmu Reymonta, jego umiłowania przyrody oraz przeciwstawiania "naturalnego" środowiska chłopskiego i wiejskiego (jego obyczajów, systemu wartości) "patologicznemu" środowisku miejskiemu. Ironiczny tytuł tej powieści stał się w Polsce publicystycznym określeniem Łodzi, z czasem pozbawionym pejoratywnego odcienia.
Chłopi (1904-1909)
Jest to najbardziej znane dzieło Reymonta. Powieść zawiera realistyczny obraz życia zbiorowości chłopskiej. Używa w niej specyficznego, potoczystego języka, z wykorzystaniem elementów gwarowych, który zdaniem niektórych krytyków nieco obniża wartość dzieła. Pisząc je, autor studiował etnografię i szczegółowo zapoznał się z przyrodą i topografią miejsca akcji. Jej akcja toczy się w Lipcach, niedaleko Skierniewic. Życie tej społeczności z jednej strony wyznacza rytm przyrody (poszczególne tomy są zatytułowane nazwami pór roku, poczynając od "Jesieni") oraz związane z nim zajęcia i prace na roli, a także zwyczaje i obrzędy (które Reymont szczegółowo i bardzo plastycznie opisał), z drugiej zaś dokonujące się przemiany społeczno-ekonomiczne na wsi i związane z tym spory (rozwarstwienie ekonomiczne wsi, konflikty z dworem). W to tło wpleciona jest główna oś akcji powieści, którą jest romans młodej, urodziwej i namiętnej Jagny, żony bogatego gospodarza Macieja Boryny, z jego synem Antkiem oraz postawy społeczności chłopskiej wobec tego zdarzenia. Po śmierci Macieja Boryny (który stał na czele buntu chłopów wobec dworu), Jagna zostaje napiętnowana przez społeczność wiejską, zostaje wypędzona i ulega obłędowi, zaś pogodzony z losem Antek przejmuje gospodarstwo ojca. Opisując dzieje bohaterów, autor ukazał zjawiska związane z zanikaniem reguł tradycyjnego patriarchalizmu oraz przedstawił konflikt namiętności dwojga młodych bohaterów z odchodzącymi do przeszłości regułami moralnymi i zwyczajowymi. Od strony psychologicznej bohaterowie powieści są egzemplifikacją witalności, spontaniczności działania, biologicznych namiętności i prostoty (tzn. nieskażonej intelektualną dekadencją). Przebija się w niej także modernistyczny motyw "demona płci". Powieść "Chłopi" jest przykładem fascynacji chłopską energią, naturalnością i prostotą życia, charakterystyczną dla wielu dzieł początków XX w., nazywanej niekiedy "chłopomanią". Powieść "Chłopi" była dwukrotnie sfilmowana, w 1922 r. i w 1972 r. Premiera pierwszego z tych filmów odbyła się 7 kwietnia 1922, reżyserem był Eugeniusz Modzelewski, a w rolach głównych wystąpili: Mieczysław Frenkiel (Maciej Boryna), Maria Merita (Jagna), Henryk Rydzewski (Antek Boryna), Anna Belina (Hanka). Premiera drugiego z tych filmów odbyła się 7 grudnia 1973 r. Film reżyserował Jan Rybkowski, operatorem był Marek Nowicki, muzykę napisał Adam Sławiński. W rolach głównych wystąpili: Władysław Hańcza (Maciej Boryna), Emilia Krakowska (Jagna), Ignacy Gogolewski (Antek Boryna), Krystyna Królówna (Hanka) i inni.
- Wampir (1911) - powieść grozy
- Rok 1794 (1913-1918)
- Bunt (1922)
Znaczenie twórczości Władysława Reymonta w historii literatury pięknej
Twórczość Reymonta jest zróżnicowana pod względem tematyki, formy literackiej oraz nierówna pod względem swej wartości. W powieściach obyczajowych zawarł elementy krytyki społecznej. Władysław Reymont jest laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 1924. Otrzymał ją za powieść "Chłopi". Kontrkandydatami Reymonta do tej nagrody byli Stefan Żeromski i Tomasz Mann; ten ostatni uznawany za wybitniejszego pisarza, jednak jego osoba została odrzucona przez Komitet Noblowski, uzasadniając to jego antygermanizmem.
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ogłosił rok 2000 rokiem reymontowskim.